ümumi məlumat
Şəmkir orta əsrlər şəhəri
Şəmkir şəhəri Azərbaycanın orta əsrlər tarixi ilə yaxından tanış olmaq üçün mükəmməl bir məkandır. Burada aparılan qazıntılar sanki torpaq altında gizlənmiş tarixə işıq tutur. Yarım hektardan geniş bir sahədə həyata keçirilən bu tədqiqatlar nəticəsində 5-6 metrlik torpaq qatlarından zəngin arxeoloji tapıntılar ortaya çıxarılıb. Arxeoloji qazıntılar zamanı aşkar edilmiş qədim Narınqalanın divarları zamanın sınağından uğurla keçərək bu günədək qorunub saxlanılıb, şəhər qala divarlarının isə yalnız bir hissəsi tədqiq olunub.
Ümumilikdə, Şəmkir arxeoloji abidəsi orta əsrlər mülki memarlığının maraqlı nümunələrini əks etdirir. Ərazidə tapılan keramika, metal əşyalar əhalinin həyatını və sənətkarlığını araşdırmağa imkan verir. Buna görə də Şəmkirə edilən səyahət, həm tarixi kəşf etmək, həm də zəngin mədəniyyəti dərindən öyrənmək istəyənlər üçün əvəzolunmaz bir təcrübədir.
Göytəpə neolit dövrü abidəsi
Göytəpə Azərbaycan və Cənubi Qafqazın neolit dövrünə aid böyük yaşayış məskənlərindən biridir. 2 hektardan çox ərazini əhatə edən bu abidə e. ə. VI minilliyə aiddir.
İbtidai insanların yaşayış məskəni olan Göytəpə əmək alətləri və kənd təsərrüfatının başlanğıcı haqqında dolğun məlumat verir. Burada aşkarlanan keramika və daş alətlər bizə qədim mədəniyyətlərə və insanlığın formalaşdığı dövrlərə virtual səyahət etmək imkanı yaradır.
Qəbələ, Qafqaz Albaniyasının qədim paytaxt şəhərinin qalıqları
Qəbələ Azərbaycanın zəngin arxeoloji abidələrindən biridir və son 80 il ərzində aparılan qazıntılar Qafqaz bölgəsində şəhər mədəniyyəti tarixini dərindən öyrənmək üçün dəyərli məlumatlar təqdim edir. Arxeoloji ərazi və burada yerləşən tarix-mədəniyyət abidələrinin qorunması məqsədilə “Qəbələ” Dövlət Tarix-Bədii Qoruğu yaradılıb.
Qəbələ şəhərinin hissələri
Qəbələ şəhəri Qala, Səlbir və Çaqqallı adlanan 3 əsas hissədən ibarətdir. Çaqqallı (50 hektar) sahəsində aparılan tədqiqatlar e. ə. IV əsrdən I əsrin sonlarına qədər davam edən intensiv şəhər həyatını göstərir. Səlbir və Qala hissələrində isə I-XVII əsrlərə aid zəngin mədəni təbəqələr aşkarlanıb.
Arxeoloji tapıntılar
Qəbələnin torpağı sanki əsrlər boyu tarixi sirləri qoruyan bir xəzinə sandığıdır. Burada aşkar olunan çoxsaylı sikkələr və maddi-mədəniyyət nümunələri şəhərin Çin, Yaxın Şərq və Roma imperiyası ilə antik dövrlərdən ticarət əlaqələrinin mövcudluğunu sübut edir. Qazıntılar zamanı tapılan Sasani dövrünə aid nadir pullar və digər qədim əşyalar isə bu ərazinin möhtəşəm keçmişinə yeni çalarlar qatır.
Zəngin tarix və mədəniyyət
Qəbələyə ziyarət yalnız qədim şəhər həyatını kəşf etməyinizə deyil, həm də Azərbaycanın zəngin tarixi və mədəniyyəti ilə tanış olmağınıza imkan verir. Keçmişin sirləri ilə dolu bu guşə tarixsevərlər və arxeologiya həvəskarları üçün unudulmaz bir təcrübə məkanıdır.
Orta əsr Ağsu şəhərinin arxeoloji qalıqları
Ağsu XVIII əsrdə Azərbaycanın böyük şəhərlərindən biri olub. Burada inşa edilmiş eyniadlı qalanın əsası 1735-ci ildə Nadir şah tərəfindən qoyulub və uzun müddət bölgənin əhəmiyyətli iqamətgahı kimi fəaliyyət göstərib. Şirvan xanlarının iqamətgahı olaraq da tanınan bu qala, həm də Şirvan bölgəsində yaşayan əhalinin Nadir şaha qarşı üsyanlarının mərkəzi olub.
Tarixi döyüşlər və səyyahların izləri
Ağsu qalası bir çox döyüşlərin və mühasirələrin şahidi olub. Şəkili Hacı Çələbi xan, Məhəmmədhəsən xan, Fətəli xan və Valeryan Zubov kimi tanınmış tarixi şəxsiyyətlər bu qalaya hücum ediblər. Həmçinin XVIII əsrin məşhur səyyahları Samuel Qmelin və Biberşteyn Ağsu qalasını öz əsərlərində təsvir ediblər.
Beşbarmaq arxeoloji abidəsi: tarix və təbiətin qovşağı
“Beşbarmaq dağı” Tarix-Mədəniyyət və Təbiət Qoruğu sirli keçmişi və möhtəşəm təbiəti ilə tanınan Azərbaycanın qeyri-adi tarix və mədəniyyət məkanlarından biridir. Aparılan tədqiqatlar göstərir ki, bu məkanın kökləri e. ə. III minilliyə qədər uzanır.
Turizm üçün əhəmiyyətli xüsusiyyətlər
- Yerləşmə məkanı: Beşbarmaq dağı, Bakı şəhərindən cəmi 95-100 kilometr uzaqlıqdadır.
- Tarixi yolların kəsişməsi: Tarix boyunca şimal, cənub və başqa istiqamətlərdən gələn bütün əhəmiyyətli yollar məhz buradan keçib.
- Zəngin arxeoloji abidələr:
- Beşbarmaq paralel divarları
- Karvansara qalıqları
- Beşbarmaq qalası
- Erkən tunc dövrü yaşayış yeri
- Qədim qəbiristanlıq (sənduqə tipli qəbir daşları)
- Xıdır Zində piri (müxtəlif dini etiqadlı şəxslərin ziyarət yeri)
Kütləvi tədbirlər və ziyarət
Beşbarmaq paralel divarları və qalası ətrafında, tarixi abidələr önündə kütləvi tamaşaların səhnələşdirilməsi mümkündür. Bu ərazi, həm də yerli və beynəlxalq turistlər üçün unikal ziyarət məkanları təklif edir.
Beşbarmaq dağı yalnız tarixi araşdırmalar üçün deyil, eyni zamanda təbiət və mədəniyyət həvəskarları üçün cazibədar bir turizm məkanıdır.
Təpəbaşı nekropolu
Təpəbaşı nekropolu Azərbaycanın Şəki şəhərindən 30 kilometr uzaqlıqda, Fazıl kəndində yerləşən yeraltı arxeologiya muzeyidir. “Əbədi sükut dünyası - Labirint” adlı yerli muzeydə sözügedən ərazinin zəngin arxeoloji tapıntıları qorunaraq nümayiş etdirilir.
Şəkinin tarixinə güzgü tutan arxeoloji xəzinə
Şəki rayonunun Fazıl kəndinin ərazisində yerləşən Təpəbaşı nekropolu son tunc, dəmir və antik dövrlərə aid qəbir abidəsi və qədim yaşayış yeridir. Bu abidə, Şəki bölgəsi də daxil olmaqla Azərbaycanın şimal-qərb zonasının tarixi inkişaf dövrlərini (dəfnetmə adətləri, sosial-iqtisadi həyat, dini inanclar və s.) öyrənməyə imkan verən önəmli bir arxeoloji xəzinədir. Bu abidənin ərazisində yerləşən küp və torpaq qəbirlərində gil heykəlciklər (qadın ilahələr), saxsı qablar, silah növləri, tunc və dəmirdən hazırlanılmış müxtəlif təyinatlı əşyalar, kauri və muncuq nümunələri, həmçinin keramika sobaları, təsərrüfat tikililəri və s. aşkar edilib.
“Basqal” Dövlət Tarix-Mədəniyyət Qoruğunun arxeoloji irsi
Basqal Azərbaycanın orta əsrlər şəhər mədəniyyətini və ənənələrini özündə yaşadan tarixi məkandır. Basqalın yaxın ərazilərində insanlar e. ə. V minillikdən etibarən məskunlaşaraq kənd təsərrüfatı ilə məşğul olublar.
Zəngin tarix və mədəniyyət
E.ə. I minilliyin sonu və bizim eranın əvvəllərində Basqal və ətraf ərazilərdə xüsusilə intensiv bir həyat var idi. Bu dövrə aid zəngin maddi-mədəniyyət nümunələri Basqalın ətrafında aparılmış arxeoloji qazıntılarla üzə çıxıb. Qırlartəpə, Qalalar və Kürdüvan ərazilərində tapılan əşyalar bu ərazinin qədim tarixini və mədəniyyətini üzə çıxarıb. 1531-ci ildə inşa edilmiş Şeyx Məhəmməd məscidində aparılmış arxeoloji tədqiqatlar burada 6 müxtəlif mədəni qatın mövcud olduğunu, həmçinin orta əsr kanalizasiya şəbəkəsini, qədim sənətkarlıq alətlərini üzə çıxarıb.
.jpg)
