Gəncədə“Əli və Nino” izləri
İlk dəfə 1937-ci ildə Vyanada Qurban Səid təxəllüslü müəllifin əsəri kimi nəşr olunan “Əli və Nino” ilk baxışda azərbaycanlı zadəgan ailəsindən olan Əli ilə gürcü şahzadəsi Nino arasındakı təsirli sevgi hekayəsindən bəhs edən məhəbbət romanı olsa da, burada həm də Birinci Dünya müharibəsi, Oktyabr inqilabı, Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin yaranması, onun keçdiyi keçməkeşli yollar və istiqlal fədailərinin son ana qədər mübarizəsi qələmə alınıb. Əsərdə hadisələr 1909-1920-ci illəri əhatə edən dövrdə Gəncədə, Şuşada, Bakıda, Tbilisidə, Dağıstanda və İranda cərayan edir. Bu roman təkcə parlaq sənət əsəri deyil, həm də XX əsrin əvvəllərində etnik qrupların, mədəniyyətlərin və dinlərin kəsişdiyi Qafqaza bir növ bələdçidir.
Romanda Gəncə ilə bağlı məqamlar kifayət qədərdir. Belə ki, həmin illərdə Gəncə Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin ilk paytaxtı, mübariz qərargahı idi. Məhz Gəncə yaxınlığında Əli xan Şirvanşirin ulu babası ruslara qarşı döyüşdə qəhrəmancasına həlak olmuşdur. Əsərin sonluğu Əlinin ulu babası ilə eyni taleyi yaşadığını göstərir. Müəllif romanın son hissəsində Gəncə camaatının Cümhuriyyətin süqutundan sonra bolşeviklərə qarşı üsyanını qələmə almışdır. Əsərin qəhrəmanı Əli məhz bu döyüşlər zamanı Gəncəçayın üzərindəki körpüdə qəhrəmanlıqla həlak olur. Tur zamanı keçə biləcəyiniz bu körpü Gəncədə Mirzə Abbas Abbaszadə küçəsində yerləşir və bəzi mənbələrdə onun inşasının XVII əsrə aid olduğu bildirilir. Körpü sonrakı dövrlərdə bir neçə dəfə sökülərək yenidən inşa edilib.
Marşrutun digər maraqlı yerləri sırasına Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin hökumət binası, XVII əsrə aid olan və romanda Əlinin sığındığı Cümə məscidi, Gəncə Qala Qapıları – Arxeologiya və Etnoqrafiya Muzeyi Abidə Kompleksi, Kiril və Mefodiy adına rus pravoslav kilsəsi, “Gəncəçay” park-bulvar kompleksində “Əli və Nino” abidəsi daxildir.
