Azərbaycanın mədəni irsiUNESCO siyahısında
Azərbaycan UNESCO və dünya ictimaiyyəti tərəfindən tanınan, zəngin və çoxşaxəli irsə malikdir. Dərin tarixi və mədəni ənənələri, eləcə də təbii zənginlikləri əks etdirən bu irs həm maddi, həm də qeyri-maddi abidələri əhatə edir.
Azərbaycanın bu mədəni xəzinələrinin qorunduğu ən parlaq guşələrdən biri Bakının qədim hissəsi – İçərişəhərdir. Paytaxtın bu tarixi mərkəzi XII əsrə aid qala divarları ilə əhatələnmiş və açıq səma altında canlı bir muzey kimi qorunub saxlanmışdır. Burada qədim məscidlər, ənənəvi hamamlar, hündür qüllələr və möhtəşəm Şirvanşahlar Sarayı kimi memarlıq inciləri şəhərin qədim ruhunu yaşadaraq bizi keçmişə aparır.
Bakıdan çox da uzaq olmayan başqa bir unikal məkan – UNESCO-nun Ümumdünya İrs Siyahısına daxil edilmiş Qobustan qoruğudur. Bu geniş qoruq qədim insanların həyatını əks etdirən 6000-dən çox qayaüstü rəsmləri ilə tanınan tarix xəzinəsidir. Burada insanlar, heyvanlar, karvanlar, qayıqlar, eləcə də ritual rəqslər və ov səhnələri təsvir olunub. Bu rəsmlər min illər əvvəl – təxminən beş min ildən iyirmi min il əvvələ qədər burada yaşamış əcdadlarımızın həyat tərzi haqqında danışır.
Şəki tarixi mərkəzi və memarlıq abidələri ilə tanınan bir şəhərdir. Bu şəhərin ən parlaq incilərindən biri XVIII əsrə aid Şəki xanlarının sarayıdır. Möhtəşəm memarlıq nümunəsi olan bu saray rəngarəng şəbəkə vitrajları ilə bəzədilmiş və regionun mədəniyyəti ilə tarixini əks etdirmişdir. Bu saray Şəkinin tarixi mərkəzi, eləcə də yüksək dağlıq ərazidə yerləşən Xınalıq kəndi və Köç yolu ilə birlikdə UNESCO-nun Ümumdünya İrs Siyahısının bir hissəsini təşkil edir.
Azərbaycanın şərqində yerləşən Hirkan meşələri nadir ekosistemləri və biomüxtəlifliyi ilə seçilən unikal təbiət ərazisidir. Bu səbəbdən UNESCO-nun Ümumdünya İrs Siyahısına daxil edilmişdir. Bu meşələr çoxsaylı nadir flora və fauna növlərinin məskənidir.
Azərbaycan maddi abidələrlə yanaşı öz qeyri-maddi irsi ilə də tanınır. Muğam, xalçaçılıq, çay mədəniyyəti, kəlağayı sənəti və Lahıcda misgərlik ənənələri nəsildən-nəslə ötürülərək ölkənin mədəni həyatının ayrılmaz hissəsinə çevrilmişdir. 2024-cü ildə isə Azərbaycan üçün mühüm nailiyyət əldə olunmuşdur – “Azərbaycanda təndir sənətkarlığı və çörəkbişirmə” UNESCO-nun Qeyri-maddi Mədəni İrs üzrə Reprezentativ Siyahısına daxil edilmişdir. Bu, Azərbaycan sənətkarlığının yüksək səviyyədə tanınmasının göstəricisidir. Beləliklə, UNESCO siyahısında Azərbaycanın qeyri-maddi irs nümunələrinin sayı 24-ə çatmışdır.
Bu zəngin irsin qorunması və populyarlaşdırılması Azərbaycanın ən vacib vəzifələrindən biri olaraq qalır. Beləliklə, milli kimliyin möhkəmlənməsinə töhfə verməklə yanaşı dünya ictimaiyyətinin diqqəti ölkə mədəniyyətinin unikallığına cəlb edilir.
