Avey qoruğutəbiətin əbədiyyətlə dialoqu
Qədim bir kitabın səhifələrində olduğu kimi, Avey qoruğunun ərazisində keçmişin səhifələri sanki bir-birinə qarışıb: arxeoloji və memarlıq abidələri, maddi və qeyri-maddi mədəni irs nümunələri. Bu dəyərli irs nümunələri təkcə tarixin izlərini qoruyub saxlamır, həm də onu yenidən canlandıraraq bu bölgənin özünəməxsusluğunu və etnoqrafik zənginliyini nümayiş etdirir.
Burada, səma tağları altında Erkən Paleolit və sirli Mezolit dövründən başlayaraq, Orta əsrlərə qədər qədim dövrlər toqquşur. Hər dövr öz hekayəsini danışır, keçmiş sivilizasiyaların sirrlərini açaraq qədim zamanların ruhunu duymağa imkan yaradır.
Qazax rayonunun rəmzi və qoruğun qürur mənbəyi Göyəzən dağı hesab olunur. Təbaşir dövründə vulkan püskürməsinin nəticəsində yaranan bu nadir geoloji təbiət möcüzəsi 250 metr hündürlüyə ucalaraq, öz əzəməti və gözəlliyi ilə hər kəsi valeh edir. Yerlilər buranı "dünyanın mərkəzi" adlandırırlar. Dağının ətəklərində orta əsrlərə aid qalanın xarabalıqları, qədim tikililərin qalıqları və dağın dərinliklərində gizlənmiş, bir vaxtlar ilkin insanın məskəni sayılan mağara-otaqlar mövcuddur. Əfsanələrə görə, bayram atəşfəşanlığını nümayiş etdirmək və ya düşmənlərin əraziyə yaxınlaşmasını xəbər vermək üçün mayak atəşi kimi dağın zirvəsində tonqallar qalanardı.
Xüsusi əhəmiyyət kəsb edən Damcılı mağarası - Avey dağının ən böyük mağarasıdır. 360 m² sahəyə malik olan bu geniş mağara təbii çatlardan süzülən su damcılarına görə Damcılı adlanır. Bu təbii məbəd qədim insan həyatının əyani şahidinə çevrilmişdir. Keçən əsrin ortalarında arxeoloq Məmmədəli Hüseynov burada tədqiqatlar aparmış və ocaq izləri, heyvan sümükləri, minlərlə əmək alətləri və daş dövrü insanları tərəfindən istifadə edilən təbii qırmızı piqmentlər kimi heyrətamiz tapıntılar əldə etmişdir.
Ümumi sahəsi 3613 hektar olan Avey Dövlət Tarix-Mədəniyyət Qoruğu təbiət və tarixin bir-birini tamamladığı unikal bir yer olaraq qalmaqdadır. Burada hər addım bir dövrə səyahətdir, hər künc isə yeni bilik və harmoniya üfüqlərini kəşf etməyə dəvət edir.
